De moderne koe en het melkquotum
De moderne koe en het melkquotum
Laatst was ik op werkbezoek bij een boerenfamiliebedrijf. Daar zag ik foto`s van de koeien die ik me van vroeger in de wei bij opa en oma ook nog kan herinneren. Het waren kleurenfoto's van zwart-witte koeien. De foto's werden gemaakt omdat de desbetreffende koe de 100.000 liter melk had gehaald. Dat is niet zo heel vreemd want er zijn nog steeds koeien die een dergelijk jubileum halen. Maar de koeien op de foto's en de koeien die ik me herinner zagen er heel anders uit dan de meeste koeien van nu. Ze waren veel kleiner en ook veel dikker. Maar ondanks dat ze op die foto's al minstens 20 jaar oud waren zagen ze er welvarend en tevreden uit. Tegenwoordig zien de koeien er veel minder florissant uit. Niet alleen groter maar vooral magerder. De meeste koeien halen daarnaast de 6 jaar niet meer. De gemiddelde leeftijd van de koe ligt daar nu zelfs onder. Maar hoe kan dat nu?
Vergeleken met de leefomstandigheden van plofkip en varken in de bioindustrie leven de melkkoeien tegenwoordig grotendeels best goed. In de moderne loopstallen en potstallen kunnen de dames gaan en staan waar ze willen, liggen ze op schuimrubber matten, kunnen ze achter het voerhek altijd schransen, komen ze weinig in contact met hun eigen mest en bepalen ze zelf wanneer ze gemolken willen worden. Dat was is de tijd van foto's - zo'n vijftig jaar geleden - wel anders. Toen stonden de dames veelal vanaf oktober tot ver in april in een grubstal en kregen vooral erg nat kuilvoer. Ook hadden ze minder de ruimte. Zeker is er ook nu nog het een en ander te verbeteren aan de leefomstandigheden van de koe, zo mag op dit moment niet elke koe naar buiten. Wij willen graag dat alle koeien wel naar buiten kunnen.
Voor de boeren hebben de leefomstandigheden zich omgekeerd evenredig ontwikkeld. De boeren van net na de oorlog tot de 60'er jaren molken 25 tot 50 koeien. Maar veel werk werd door een knecht gedaan en moeder was thuis en zorgde voor de kinders, de tuin en de kippen. Dat waren makkelijkere leefomstandigheden vergeleken met die van nu. Nu melken de boeren vaak meer dan 100 koeien, een knecht is er niet meer terwijl de vrouw buitenshuis werkt om het gezinsinkomen aan te vullen. Vanaf mei dit jaar wordt het melkquotum afgeschaft. Verwacht wordt dat het aantal melkkoeien met 15 tot 20 % zal gaan toenemen. Dat betekent meer werk voor de boeren, meer krachtvoer, meer mest, meer melk (overschot) en misschien ook iets slechtere "werkomstandigheden" voor de dames die die melk moeten produceren. Maar hoe zal de melkprijs zich gaan ontwikkelen? Is deze ontwikkeling niet een extra stap in de ratrace naar de laagst mogelijk kostprijs. Ik hoop het niet maar vrees het wel. Ik zag laatst namelijk een programma over de druk die de supermarktketens op de grondstofprijzen zetten. Juist verse zuivel is bij uitstek een productgroep waarmee de klant wordt gelokt. Er ligt dus druk op de melkprijzen en daarmee de inkomsten van de (kleine) boer. De grote bedrijven zullen deze ratrace het langst kunnen volhouden. Te vrezen valt echter dat het landschap en de familiebedrijven het onderspit zullen delven. Dus minder boeren en minder koeien in de wei en meer grote stallen. Willen we dat? Bijna iedereen die ik het vraag zegt van niet maar niemand weet hoe dit te voorkomen. Ideeën zijn heel welkom.
Reacties
Hoi Lies,
Leuk stukje. Jij was laatst met jouw partijgenoten bij ons op het bedrijf.
Ik moet wel een paar opmerkingen plaatsen bij jouw stukje. Allereerst het punt dat de koeien van vroeger wel minstens 20 jaar werden. Dit klopt niet. De gemiddelde leeftijd van koeien die jij noemt (6 jaar) is gemiddelde leeftijd op ons bedrijf. Dat houdt in dat je hele jonge koeien en hele oude koeien hebt. Logisch in een populatie. Hoe oud een koe wordt ligt aan hoe de koe het doet. Een koe die veel melk geeft, gezond is en elk jaar weer drachtig wordt (dat is nodig omdat anders de melkproductie stopt) zal langer op een bedrijf lopen dan een koe die 1 of meerdere van deze punten niet heeft. Uiteraard zijn er uitzonderingen zoals ook op ons bedrijf waar wij een koe van 15 en 19,5 jaar oud hebben gehad. Vroeger werden koeien vrijwel niet ouder dan 10 jaar. Dat de koeien toen dikker en kleiner waren (wat jij welvarender noemt) komt omdat dat een ander ras was. Dat ras noem je een dubbeldoel ras. Dat betekent dat deze koeien zowel melk als vlees produceren. Alleen geen van beide is dan top. Aangezien de vleesprijzen erg laag zijn, zijn de boeren meer gaan fokken op melk omdat dit meer oplevert. En een koe die verkoop je maar 1 keer voor het vlees maar behoudt je als je haar houdt voor de melkproductie.
Het dierwelzijn is in de afgelopen 50 jaren hard vooruit gegaan. Koeien hebben veel meer ruimte, kunnen vrij rond lopen in de stallen etc. Dat niet iedere koe weidegang heeft komt voornamelijk door de regelgeving. Voor bedrijven met weinig grond is het heel moeilijk het hoofd boven water te houden als zij de koeien weidegang bieden. Door de koeien binnen te houden kunnen zij beter voldoen aan de regelgeving en daardoor hebben zijn minder kosten. Als de stal goed is ingericht qua koecomfort heeft de koe het misschien binnen zelfs nog beter als buiten. Wij zien zomers bijvoorbeeld heel veel koeien binnen liggen omdat het binnen bij ons in de stal koeler is, koel drinkwater is en voer. Moeten wij deze koeien dan toch naar buiten jagen omdat 'men' wil dat koeien in de wei lopen?
Over de druk van de supermarktketens ben ik het helemaal met jou eens. Alleen komt dit ook wel door de consument. Deze blijft toch steeds naar het goedkoopste product grijpen. Als bijv. AH stunt met de literpakken van Campina en Jumbo doet dit met dezelfde pakken niet dan kopen mensen bij AH. Misschien logisch maar daar ontstaat de druk op de zuivelprijzen.
Ook de steeds groter wordende bedrijven is een feit, veel boeren moeten wel willen ze overleven. De kleine boeren zullen steeds meer verdwijnen. Groeien de boeren niet en blijven de prijzen voor zuivel matig dan zal dit nog veel meer boeren de kop kosten en dus nog minder koeien in de wei.
Over megastallen wordt zeer negatief gesproken, maar als het dierwelzijn daar prima in orde is het hele jaar door met als enige minpunt dat de koeien niet buiten komen, is dat dan slechter dan koeien die in oude kleine stallen ongeveer 5-6 maanden binnen staan (winterperiode, groeit geen gras dus koe kan ook niet naar buiten) en waar het koecomfort in die stallen matig tot slecht is?
Jij noemt ook de "werkomstandigheden" van de dames. Jij stelt dat deze door het afschaffen van het melkquotum wellicht minder zullen worden. Bedenk goed dat als een koe gezond is en goed in haar vel zit, zij meer produceert dan omgekeerd. Om mijn verhaal dan ook te eindigen met de opmerking: Als de boer goed is voor de koe, is de koe goed voor de boer.
Met vriendelijke groet,
Wilbert van der Post
Laatste melkveehouder van Leiden
Dag Lies en Wilbert,
Ook ik vond het stukje op de website leuk en informatief. Ik begrijp en ondersteun de reactie van Wilbert maar het plaatje is in beide stukjes nog niet helemaal compleet. De dingen die jullie schrijven zijn een waarheid als een koe. Toch wil ik daar wel iets op inbrengen. De koeien die Lies op de foto's zag waren waarschijnlijk Friese Zwartbonte Stamboekkoeien. Die zijn vanaf de 70'er jaren massaal ingeruild voor de Frisian Holsteiners (FH). De Friese stamboekkoe was eigenlijk niet echt een dubbeldoelskoe maar een melkkoe die op hoofdzakelijk ruwvoer een goede melkgift paarde aan een wat hogere slachtwaarde voor de afgeschreven koe en de kalveren bestemd voor de mesterij. Voor de opkomst van de FH zijn verschillende reden geweest maar een van de meest opvallende is toch wel dat dit ras geschikt is om heel veel krachtvoer om te zetten in heel veel melk. Hierdoor kon de boer dus meer koeien melken dan met het oude stamboekras. Nadeel is dat je dan ook heel veel mest produceert waarvoor dan weer een oplossing - lees wetgeving - ontwikkeld moet worden.
Zoals Lies terecht opmerkt zetten de supers veel druk op de landbouwprijzen en dus ook op de melkprijs. Ik zag deze week in de krant dat de supers een nieuwe prijzenslag zijn begonnen. Volgens mij zal het afschaffen van het melkquotum en de verdergaande schaalvergroting tot een lagere melkprijs gaan leiden. Ik ben het met Wilbert eens dat de 'werkomstandigheden' ( leuk gevonden trouwens) van de koe in de moderne loopstallen echt heel goed zijn en niet zullen verslechteren. Maar die schaalvergroting heeft wel effecten op het landschap, de biodiversiteit, het milieu en daarmee dus op de leefbaarheid van het platteland.En dan bedoel ik niet eens het uitzicht op de stallen. Die kun je met erfbeplanting immers redelijk camoufleren. Maar de boer zal iedere grasspriet van zijn weiden maximaal moeten benutten en daarnaast wellicht ook ook meer ruwvoer zoals mais moeten verbouwen. Dat heeft onvermijdelijk gevolgen voor biodiversiteit, milieu en leefbaarheid.
Dat is jammer want nu de natuurorganisaties steeds meer tot het besef komen dat de - door hen ingezette - strikte scheiding tussen natuur en boerenland eigenlijk funest uitwerkte op de biodiversiteit en daarop terug willen komen, wordt voor de grootschalige melkveehouderij een rationele productie steeds belangrijker. Het gevolg daarvan is dat er in deze bedrijfsvoering minder ruimte is voor kruiden in het grasland, later maaien, hoger grondwaterpeil en koe in de wei. Koe in de wei is niet alleen van belang voor het uitzicht maar ook voor (weide)vogels die van de insecten leven die op koeien(stront) afkomen.
Ik ben niet tegen een grootschalige melkveehouderij maar zou graag zien dat dit niet ten koste gaat van natuur en leefbaarheid. Hoe dat moet weet ik ook niet maar ik hoop dat er toch melkveehouderijen blijven met een biodiversiteit zoals vroeger (50'er en 60' er jaren) op de oude schoolposters zo levendig werd getekend.
Met vriendelijke groet,
Ap de Wit.
Reactie toevoegen